Przy Rynku Głównym w Krakowie, naprzeciw Sukiennic i na rogu ulicy Brackiej, pod numerem 20, znajduje się jeden z najwspanialszych pałaców starego Krakowa. Jego pierwotny układ powstał w drugiej połowie XVI wieku z połączenia dwóch gotyckich kamienic i przebudowania ich w stylu renesansowym. W ten sposób powstał pałac zwany pałacem Spytka Jordana, od jego fundatora i właściciela, kasztelana krakowskiego Spytka Jordana.

W początku XVII wieku pałac został przebudowany przez Zbaraskich na styl barokowy. Projekty przygotował flamandzki architekt Henryk van Peene, ten sam, który w 1626 projektował twierdzę i pałac w Zbarażu. Z tej przebudowy po dziś zachował się tylko częściowo arkadowy dziedziniec i wspaniała sień.
W latach 1777-1783 pałac został ponownie częściowo przebudowany na zamównienie książąt Jabłonowskich, co zatarło niemal wszelkie ślady jego dawnych właścicieli.
Otrzymał wtedy neoklasyczną fasadę w stylu Ludwika XVI ozdobioną kamiennymi rzeźbami alegorycznych postaci i dwoma tarczami herbowymi z herbami Jabłonowskich, na szczycie frontonu.
Dobudowano też doń dodatkowe skrzydło poprzez dołączenie jednej kamienicy od strony ulicy Brackiej (obecnie numer 2) oraz podwyższono budynek o jedno piętro, dawniej stanowiące poddaszę. Do dziedzińca dobudowano dodatkowy poziom balkonów dla dobudowanej kondygnacji i nadbudowano dlań klatkę schodową.
Wewnątrz pałacu uwagę zwracają także piękne stiuki i boazerie, szczególnie na pierwszym piętrze oraz kamienny wodopój na dziedzińcu arkadowym.

Po Jordanach pałac nabyli Tarłowie potem Ostrogscy. Na początku XVII wieku pałac od Ostrogskich kupiła rodzina książąt Zbaraskich, którzy przebywali w podwawelskim grodzie równie często, co w rodzinnym Zbarażu. Mieszkali w nim ostatni z rodu Krzysztof (?-1627) i Jerzy (?-1631). Byli oni do tego stopnia związani z Krakowem, że kazali się w nim nawet pochować, w ufundowanej przez siebie kaplicy Świętej Katarzyny ze Sieny przy gotyckim kościele Dominikanów pod wezwaniem Świętej Trójcy.
Po bezżennej śmierci Jerzego pałac, na mocy jego testamentu, przeszedł w ręce Janusza księcia Wiśniowieckiego. Po jego śmierci, w 1641 roku, wraz z opieką nad jego synami, przejął go Jeremi książę Wiśniowiecki. Po uzyskaniu niezależności pałac otrzymał Dymitr Jerzy, syn Janusza i hetman koronny.

Po jego zgonie w 1682 roku przypadł Józefowi Potockiemu, potem jego synowi Stanisławowi, wojewodzie kijowskiemu. Później pałac był jeszcze w rękach rodów Wodzickich i książąt Jabłonowskich, aż pod koniec XVIII wieku wrócił ponownie do Potockich (wtedy dodano portal z ich herbem od strony ulicy brackiej). Z okien tego pałacu 18 czerwca 1787 król Stanisław August Poniatowski obserwował pochód Bractwa Kurkowego. Potoccy zaangażowali się w spór o gotycki ratusz Krakowa, który "zasłaniał im widok na resztę rynku", będąc gorącymi orędownikami jego rozbiórki i popierając swe poglądy brzęczącymi argumentami. Dopięli swego - w roku 1818 ratusz rozebrano i pozostawiono tylko wieżę.

Po wojnie w murach pałacu umieszczono Instytut Przyjaźni Polsko-Radzieckiej, chcąc go zapewne upokorzyć. Po zmianie ustroju, w latach 1990-tych pałac oddano w użytkowanie Instytutowi Goethego. Obecnie znany bardziej jako pałac Potockich i Jabłonowskich oraz, wśród krakowskiej młodzieży, z mieszczącego się w nim sklepu Adidasa.

Niewiele elementów kamienicy pamięta Zbaraskich i Wiśniowieckich. Z widocznych na pierwszy rzut oka na pewno jest to dziedziniec arkadowy i sień, przez którą zapewne nie raz wprowadzano książęce konie.


Renesansowe Sukiennice i gotycka Wieża Ratuszowa na rynku głównym w Krakowie, między nimi nieco przysłonięty drzewem, widok neoklasycznej fasady pałacu.


Alegoryczne postacie na szczycie fasady.


Dziedziniec według projektu Henryka van Peene.


Wodopój na dziedzińcu pałacu.


Herb Pilawa Potockich w portalu od strony ulicy Brackiej.


autor tekstu i zdjęć © Jakub Pączek