Przy Rynku Głównym w Krakowie, naprzeciw Sukiennic i na rogu ulicy Brackiej, pod numerem 20, znajduje się jeden z najwspanialszych pałaców starego Krakowa.
Jego pierwotny układ powstał w drugiej połowie XVI wieku z połączenia dwóch gotyckich kamienic i przebudowania ich w stylu renesansowym. W ten sposób powstał pałac zwany pałacem Spytka Jordana, od jego fundatora i właściciela, kasztelana krakowskiego Spytka Jordana.
W początku XVII wieku pałac został przebudowany przez Zbaraskich na styl barokowy. Projekty przygotował flamandzki architekt Henryk van Peene, ten sam, który w 1626 projektował twierdzę i pałac w Zbarażu. Z tej przebudowy po dziś zachował się tylko częściowo arkadowy dziedziniec i wspaniała sień.
Po Jordanach pałac nabyli Tarłowie potem Ostrogscy.
Na początku XVII wieku pałac od Ostrogskich kupiła rodzina książąt Zbaraskich, którzy przebywali w podwawelskim grodzie równie często, co w rodzinnym Zbarażu. Mieszkali w nim ostatni z rodu Krzysztof (?-1627) i Jerzy (?-1631).
Byli oni do tego stopnia związani z Krakowem, że kazali się w nim nawet pochować, w ufundowanej przez siebie kaplicy Świętej Katarzyny ze Sieny przy gotyckim kościele Dominikanów pod wezwaniem Świętej Trójcy.
Po jego zgonie w 1682 roku przypadł Józefowi Potockiemu, potem jego synowi Stanisławowi, wojewodzie kijowskiemu.
Później pałac był jeszcze w rękach rodów Wodzickich i książąt Jabłonowskich, aż pod koniec XVIII wieku wrócił ponownie do Potockich (wtedy dodano portal z ich herbem od strony ulicy brackiej).
Z okien tego pałacu 18 czerwca 1787 król Stanisław August Poniatowski obserwował pochód Bractwa Kurkowego. Potoccy zaangażowali się w spór o gotycki ratusz Krakowa, który "zasłaniał im widok na resztę rynku", będąc gorącymi orędownikami jego rozbiórki i popierając swe poglądy brzęczącymi argumentami. Dopięli swego - w roku 1818 ratusz rozebrano i pozostawiono tylko wieżę.
Po wojnie w murach pałacu umieszczono Instytut Przyjaźni Polsko-Radzieckiej, chcąc go zapewne upokorzyć. Po zmianie ustroju, w latach 1990-tych pałac oddano w użytkowanie Instytutowi Goethego. Obecnie znany bardziej jako pałac Potockich i Jabłonowskich oraz, wśród krakowskiej młodzieży, z mieszczącego się w nim sklepu Adidasa.
Niewiele elementów kamienicy pamięta Zbaraskich i Wiśniowieckich. Z widocznych na pierwszy rzut oka na pewno jest to dziedziniec arkadowy i sień, przez którą zapewne nie raz wprowadzano książęce konie.
Renesansowe Sukiennice i gotycka Wieża Ratuszowa na rynku głównym w Krakowie, między nimi nieco przysłonięty drzewem, widok neoklasycznej fasady pałacu.
Alegoryczne postacie na szczycie fasady.
Dziedziniec według projektu Henryka van Peene.
Wodopój na dziedzińcu pałacu.
Herb Pilawa Potockich w portalu od strony ulicy Brackiej.
autor tekstu i zdjęć © Jakub Pączek |