Ukraińskie gazety nie zareagowały na 350 rocznice śmierci "srogiego Jaremy", przypadającą akurat na ostatni dzień III Światowego Forum Ukraińców. Wyjątek zrobiła gazeta "Niezawisimost", która opublikowała notatkę, popularnie przekazując ja w duchu "narodowej" mitologii, która znacznie rozmija się z faktami historycznymi. Przykładowo opisano, ze książę został pochowany w krypcie rodzinnej razem ze swoimi rodzicami, podczas gdy jego zmumifikowane zwłoki spoczywają w tak zwanej "krypcie Oleśnickich" klasztoru Świętego Krzyża w Nowej Słupii (w Polsce).

Każdego roku tamże w dzień śmierci Jaremy Wiśniowieckiego następuje zjazd jego sympatyków. W zeszłym roku miały miejsce liczne uroczystości organizowane przez starostwo powiatowe kieleckie i urząd gminy Nowej Słupii (podstawowa organizacja administracji w Polsce) wraz z organizacja wojskowo - historyczna "Chorągiew rycerstwa ziemi sandomierskiej". Widzowie byli świadkami salutu armatniego z siedemnastowiecznych armat, parady wojskowej w strojach historycznych i rozgrywania scen z bitwy pod Beresteczkiem. Według słów przedstawiciela "chorągwi sandomierskiej" takie uroczystości były swojego rodzaju próbą przed 350 rocznica Beresteczka i rocznica śmierci księcia Jeremiego. W tym roku, w związku z powodziami w Polsce uroczystości przeniesiono na 26 sierpnia. Ale to nie przeszkodziło niektórym entuzjastom - odwiedzającym stronę www.Jarema.art.pl aby dostać się do Nowej Słupii i oddać cześć "księciu na Wiśniowcu i Łubniach". Znakomicie, że planowano dyskusję poświęconą księciu Jaremie Wiśniowieckiemu, na którą zamierzano zaprosić ukraińskich badaczy, lecz jak zwykle sprawa rozbiła się o finanse.

Co się tyczy najbardziej popularnego mitu o księciu, jako "zdrajcy narodu ukraińskiego", wnuku słynnego Bajdy[1], zapominającego klątwy matki, aby pozostać wiernym wyznaniu prawosławnemu. Nie jest to dziwne, lecz Jeremi nie był potomkiem w prostej linii Dymitra Bajdy-Wiśniowieckiego, ale jego dalszym krewnym, potomkiem głowy rodu Wiśniowieckich, księcia Michała Zbaraskiego, z drugiego małżeństwa. Bajda - to potomek z pierwszego małżeństwa. Faktu klątwy nie potwierdza żaden z dokumentów historycznych. Na podstawie mitu o klątwie księżnej Rainy, w Muharskim [ros. Mgarskom] klasztorze istnieje legenda o klątwie ciążącej na tym, kto by ośmieli się zmienić przywileje klasztoru lub prześladować prawosławie na Zadnieprzu. Lecz, jak wykazały badania przeprowadzone przez badacza A. Lazarewskiego informacje o fundowaniu kościołów przez Jeremiego na ziemiach lewego brzegu Dniepru [2], "bardziej niż wątpliwą (domniemaną)", przy czym uczony opiera to na braku dokumentów potwierdzających takie fundacje. Wbrew powszechnie znanym faktom, ze Jeremi, jak i jego ojciec byli konsekrowanymi władcami prawosławnymi w Mołdawii [wówczas księstwie Wołoskim], nadawali Muharskiemu klasztorowi liczne przywileje; ale kiedy dziesięciu zakonników z klasztoru było zaangażowanych w przygotowania do podboju ich stolicy - Łubniów, (przygotowali proch [strzelniczy] dla buntowników), i zostali skazani na kaźń, to Wiśniowiecki odwołał wyrok śmierci. Co więcej w 1640 r. w miasteczku Srebnym [ros. Srebnom], należącym do dóbr księcia powstało prawosławne bractwo ze szpitalem i miejscem zebrań.

Jarema stłumił powstanie Kozaków w 1638 r. (rzeczowo opisane przy udziale wyższego metropolity Isaji Kopińskiego, konsekrowanego przez [ros. swierknutogo] Piotra Mohyłę [3], rodzonego wuja Jeremiego), równocześnie prowadził rozliczenia finansowe z wdową po kozackim wodzu Iwanie Sulimie[4]. W 1644 r. odniósł wraz z Kozakami świetne zwycięstwo pod Ochmatowem, rozbił wojska przyszłego sojusznika Bohdana Chmielnickiego - Tuhaj-beja. Interesujące, jak niektórzy historycy utrzymują, ze i Bohdan [Chmielnicki] brał udział w tej bitwie. I tylko powstanie 1648 r. rozdzieliło na zawsze te dwie, niepospolite [ros. niezauriadnych] postacie, zrobiło z nich śmiertelnych wrogów, a książę Jarema, według opinii K. Boczkariewa, w którego rządach nie było miejsca na religijna wrogość, pod koniec życia został gorliwym polskim katolikiem.

© 2001 Jurij Rudnicki
tłumaczenie © Stefan Świetliczko
tekst pierwotnie opublikowany przez serwis Proua.com