wojska nadworne


Najsłynniejsze bitwy Jaremy.

Starokonstantynów (28.VII.1648)



obrona Zbaraża
(10.VII-25.VIII.1649)



bitwa pod Beresteczkiem
(28-30.VI.1651)

Buława roboty perskiej, własność Michała Serwacego Wiśniowieckiego, ostatniego z rodu.
Polska krajem w którym każdy obywatel mógł się czuć bezpiecznym nigdy nie była. Fakt ten szczególnie dotyczył magnatów kresowych których dobra były narażone na ciągłe napady Tatarów i bunty mieszkańców Ukrainy, o podjazdach ze strony sąsiadów już nie wspominając. W tym celu każdy z nich utrzymywał armie o różnej liczebności, które miały strzec interesów.

Według różnych źródeł Jeremi utrzymywał jedną z najliczniejszych prywatnych armii w Rzeczpospolitej. Liczyła ona od 4000 do 6000 wojska. Wiadomo, że na swej pierwszej wojnie (1632) posiadał wojska liczące około 4500 osób. Zapewne takimi siłami operował w swych walkach przeciw Tatarom. Wiemy również, że w swej wyprawie na tereny Chanatu Krymskiego, nad której celem tak głowią się historycy, operował 21.000. armią, będącą istnym pospolitym ruszeniem chłopów z jego ziem i jego prywatnych wojsk zaciężnych.

W chwili wybuchu powstania Chmielnickiego posiadał najprawdopodobniej 5 do 6 tysięcy wojska i niedorzecznym wydaje się tu stwierdzenie Pawła Jasienicy, że były to siły skromniutkie (hetmani dysponowali 5-cioma tysiącami), aczkolwiek na pewno nie były to siły proporcjonalne do sił wroga ( w szczytowym momencie 200.000). Tymi siłami osłaniał swój odwrót z Zadnieprza. Pod Starokonstantynowem do jego pułków dołączyły 2 pułki piechoty Dominika Zasławskiego.
W latach 1648-1651 wojska Jeremiego kurczyły się proporcjonalnie do jego możliwości finansowych, cześć jego sił, pod wodzą Dymitra Jerzego Wiśniowieckiego, walczyła w 1651 wraz z hetmanem Kalinowskim. Pod Beresteczkiem jego wojska liczyły już tylko kilka chorągwi (w tym dwie husarskie, tatarską i wołoską). Przejęcie tych sił na panstwowy żołd zaproponował mu Jan Kazimierz, lecz Jeremi odmówił (spowodowało to deszcz przypuszczeń, nawet o jego kolaboracji z Chmielnickim, ale zapewne uczynił to z powodów czysto ambicjonalnych).

Co do umiejętności wojskowych Jeremiego to trzeba przyznać, że stały na bardzo wysokim poziomie. Zapewne było to skutkiem odbytej przez Jareme edukacji w Niderlandach oraz waleczności, którą jako potomek Dymitra Korybuta miał we krwi.
Był dowódcą wszechstronnym, dowodził niemal wszystkimi możliwymi typami wojsk: husarią (wspaniała szarża trzeciego dnia bitwy beresteckiej i pod Ochmatowem), dragonią (Zbaraż), piechotą (Suła). Doskonale radził sobie także w walce podjazdowej i partyzanckiej (wojna smoleńska i rok 1648). Potrafił też jak mało kto bronić twierdz, co udowodnił pod Starokonstantynowem, Zamościem i Zbarażem. Niestety nie udało mu się za to zdobyć żadnej twierdzy szturmem, choć Starokonstantynów zajęto głównie dzięki temu, że kozacy spłoszyli się słysząc jego imię i uciekli nocą.
Do jego szczytowych osiągnięć można zaliczyć bitwy pod Sułą, Surą, Ochmatowem, Starokonstantynowem, Zbarażem i Beresteczkiem.
Z wojennej szkoły powstania Chmielnickiego wyszedł szereg wybitnych, jeżeli nie najwybitniejszych, wodzów Rzeczpospolitej. Moża tu wymienić między innymi Stefana Czarnieckiego (Hetman Wielki Koronny i Wojewoda Kijowski), Jan Sobieski (Hetman Wielki Koronny i od 1673 Król Polski), Dymitr Jerzy Wiśniowiecki (Hetman Wielki Koronny i Wojewoda Bełski) oraz Wincenty Gosiewski (Hetman Wielki i Kanclerz Litewski).


Jedyne dokładne dane co do liczebności i rodzajów jego sił, które się zachowały pochodzą ze spisu sług zawartego w testamencie. Zawierają one również jego zaległości w wypłacie żołdu, zobowiązania i ewentualne nagrody dla swych poddanych. A oto one:

Chorągiew jedna.
Jurgieltu Poczty Jurgieltu Poczty
P. Wolski Jan Zł 3.000 Koni 7 P. Nieświcki 1.000 Koni 4
P. Czeski 1.500 4 P. Uniszewski 1.000 4
P. Stanisław Borkowski 4.000 9 P. Chlebowski 1.000 4
P. Gabriel Domaradzki 2.000 5 P. Tyszewski Stepan 1.000 4
P. Woyna 1.500 5 P. Tyszewski Adam 1.000 4
P. Siemaszko 1.500 5 P. Kobylański 1.000 4
P. Dedliński 1.000 4 P. Zabłocki 1.000 4
P. Nahorecki 1.000 4 P. Babniewski 1.000 4
P. Konarzewski Wojciech 1.500 5 P. Dąbrowski 1.000 4
P. Konarzewski Stanisław 1.500 5 P. Złotnicki 1.000 4
P. Mierzyński 1.000 4 P. Sianszecki
P. Białocki
400
500
3
2
P. Popławski 500 2

Chorągiew sług ukraińskich. Osoby służne.

Jurgieltu Poczty Jurgieltu Poczty
P. Stolnik bracławski, rotmistrz i pułkownik ( Jan Baranowski) Zł 4.000 Koni 8 P. Graduński Zł 1.000 Koni 4
P. Woniełowicz Gabriel porucznik 1.500 4 P. Rusiecki 1.000 4
P. Sędzicki 1.500 5 P. Bahatko 1.000 4
P. Taniecki 1.500 5 P. Skabek 500 2
P. Sufczyński 1.500 5 P. Wiszniowski 500 2
P. Obodziński 1.500 5 P. Tyszkowski 500 2
P. Staniszowski 1.000 4 P. Stapkowski 700 3
P. Bielecki Jan 1.000 4 P. Olexyc młody 500 2
P. Tatomir 1.000 4 P. Poniatowski 1.000 4
P. Żwan 1.000 4 P. Bestkowski 1.000 4
P. Radkowski 1.000 4 P. Szeszkowski 1.000 4
P. Silicz 700 3
P. Żwan Krzysztow [sic] 500 2

Muzyka wojskowa do tych dwóch chorągwi, jako trębacze, surmacze, dobosze, kosztem skarbu mego przez p. pułkownika obmyśliwana i zatrzymana być ma, a meliorację jurgieltów i podwyższenie pocztów zostawuję in arbitrio [uznaniu] syna mego. Ująć jednak tym, którzy tu wyrażeni, nie będzie mógł nic sub onere iuris [pod ciężarem prawa] oprócz oddalającemu się od usług jego i domu mego; ten już excludus a beneficiis [wyłączony z dobrodziejstw] może być.

PP. słudzy wołyńscy, którzy tu exprimunt [są wyrażeni], przy tychże dożywotnich jurgieltach zachowani być mają. Ci już od ustawicznego postanowienia są wolni, oprócz gdy osobą swoją syn mój do usługi Rzptej stawać by miał, każdy wg jurgieltu poczet stawić powinien. In publicis jednak, na sejmach, sejmikach, gdzie będzie ordynacja syna mego, stawać powinni będą, jako też i na zjazdach publicznych na rezydencję przy boku syna mego, kiedykolwiek tego exiget ratio [będzie wymagała sprawa], obligantur [są zobowiązani] i do wszelkiej usługi, której honor jego wyciągać będzie.

Jurgieltu Poczty husarskie
P. Sługocki stolnik lubelski Zł 1.500 Koni 5
P. Niezabitowski 2.000 5
P. Domaradzki podwojewodzy lwowski 2.000 5
P. Podczaszy wieluński Madaliński 1.000 4
P. Wojski żydaczowski Madaliński 1.000 4
P. Kościelski 1.000 4
P. Błędowski 1.000 4
P. Krosnowski 1.000 4
P. Tyszecki Jerzy 1.000 4
P. ...upkowski 1.000 4
P. Morawski 300 1
Syn P. Głuszyńskiego jak dorośnie 1.000 4
P. Szlichtyng, jeżeli ekonomii poprzestanie ukraińskiej, na którą teraz ma osobny w Ukrainie jurgielt, a zechce być sługą domu mego, będzie miał 1.000 4

Bitwy i wojny z udziałem Jeremiego Wiśniowieckiego:
wojna o Smoleńsk i oblężenie Putywla (1632-1633)
wojna z powstaniem Ostrzanina i bitwa pod Sułą (VI-VIII.1638)
Sura (lato 1643)
Ochmatów (3.I.1644)
Starokonstantynów (28.VII.1648)
Piławce (23.IX-25.IX.1648)
Lwów (IX.1648) przygotował obronę
Zamość (IX.1648) przygotował i przez pewien czas dowodził jazdą, nękając tyły
Zbaraż (10.VII-25.VIII.1649).
Beresteczko (28-30.VI.1651)


© Jakub Pączek

Dlaczego o nim jest ta strona - moja ocena jego postaci.
Krótka historia rodu Wiśniowieckich oraz jego rodowód i herb.
Pełna lista tytułów i urzędów Jeremiego.
Dzieciństwo i lata od 1612 do 1632.
Smoleńsk, Ochmatów i lata 1632-1647.
Powstanie Chmielnickiego, Konstantynów, Piławce (1648).
Zbaraż i Zborów (1649).
Beresteczko i śmierć (1650-1651).
Historia jego pochówku.
Syn większy od ojca - życiorys syna Jeremiego - Michała Korybuta Króla Polski.
Artykuł pt."Kniazia Jaremy Nieporozumienie".
strona główna